Reumatoïde artritis is een ontstekingsziekte, de ontsteking van het gewrichtskapsel leidt tot beschadiging van het kraakbeen en het bot van het gewricht. De kans op het krijgen van reumatoïde artritis wordt door vele factoren beïnvloed: bijvoorbeeld de genetische aanleg maar ook omgevingsfactoren zoals roken, drinken van alcohol en eten van veel rood vlees. Ook de invloed van vitamine D wordt bestudeerd bij reumatoïde artritis. In studies heeft men vastgesteld dat het vitamine D gehalte in het bloed lager is bij mensen die een ernstiger vorm van reumatoïde artritis hebben of meer ontstekingen hebben. Of die lage vitamine D spiegel het gevolg of de oorzaak is van die ontstekingen, is nog niet duidelijk. Het kan bijvoorbeeld ook zijn dat mensen met veel klachten door reuma minder buiten komen, dus minder vitamine D aanmaken.
Vitamine D wordt gemaakt in de huid onder invloed van UV-stralen van de zon. Daarna gaat het via de lever en de nieren naar de darm en de botten. Daar werkt het als een hormoon om onder andere kalk uit de voeding in de botten te krijgen.
Vitamine D heeft ook een rol in de afweer: het is bekend dat vitamine D ontstekingsremmende eigenschappen heeft. Dat men patiënten in tuberculosesanatoria in de zon zette was dus belangrijk: de heilzame werking berustte deels op verbetering van de vitamine D spiegel.
Bij reumatoïde artritis kan vitamine D ook mee helpen de juiste balans te herstellen tussen de verschillende witte bloedlichaampjes die betrokken zijn bij de ontsteking van de gewrichten. In het laboratorium is aangetoond dat witte bloedcellen minder ontsteking veroorzaken door het toevoegen van vitamine D. Bij gezonde vrijwilligers die vitamine D kregen, veranderden de eigenschappen van witte bloedcellen ook in gunstige zin. Bij mensen met reumatoïde artritis is veel onderzoek gedaan: vitamine D zorgde er voor dat witte bloedcellen minder snel verouderden en dat B-lymfocyten, witte bloedcellen die een rol spelen bij reumatoïde artritis, rustig bleven, dus geen ontsteking in gang zetten. Hoewel het nog niet zeker is, onderzoekt men of vitamine D de kans op het krijgen van reumatoïde artritis kan verminderen en ook het beloop van de ziekte kan veranderen, milder kan laten verlopen. In 2015 was er een studie bij mensen op het moment dat de diagnose reumatoïde artritis gesteld werd. Wanneer deze mensen een lage vitamine D spiegel hadden, werkten de medicijnen tegen de ontsteking minder goed en hadden ze dus meer ontsteking en pijn.
Het is zeker dat vitamine D de kans op botbreuken en vallen van ouderen vermindert. Mensen die langdurig prednison gebruiken hebben een hogere kans op vallen en het breken van botten, dus aan hen zou ik zeker aanraden vitamine D in te nemen als de spiegel in het bloed te laag is.
Omdat vitamine D in het vet kan opgeslagen worden mag je er ook niet teveel van gebruiken. Duidelijk is in ieder geval dat dagelijks 10 tot 20 microgram extra vitamine D geen schadelijke effecten veroorzaakt. Dit zijn de concentraties van vitamine D tabletjes die bij de drogist verkrijgbaar zijn.
De gezondheidsraad adviseert alle 70-plussers om een supplement met 20 microgram vitamine D per dag te gebruiken. En voor vrouwen van 50 tot 70 jaar: het is aannemelijk dat extra vitamine D kan helpen het botverlies tegen te gaan bij deze groep. Daarom geeft de commissie van de gezondheidsraad ook hier voor de zekerheid het advies om 10 microgram vitamine D per dag in te nemen.
Bij een lage vitamine D spiegel is er vaak sprake van spierzwakte en spier- of botpijn. De spierzwakte kan zich uiten in het moeilijk opstaan uit een stoel of moeilijk traplopen. Bij ouderen blijkt een goede vitamine D spiegel noodzakelijk voor behoud van spierkracht. Lage vitamine D spiegels leiden tot verminderde kwaliteit van spierweefsel. Dit geldt ook voor de hartspier; er is een relatie aangetoond tussen een tekort aan vitamine D en het optreden van hartfalen. Dus zien we dat vitamine D spiegels vaker bepaald worden en mensen vaker vitamine D krijgen bij pijn in spieren en botten.
Verder is van belang te beseffen dat als iemand vitamine D krijgt voorgeschreven dit geen kuur betreft. Als iemand met vitamine D innemen start, dan is dat in principe voor levenslang.
Dr. C.M.A. De Gendt, medisch adviseur