Onderzoekers van het Antoni van Leeuwenhoek hebben drie nieuwe manieren ontdekt waarop kankercellen resistent kunnen worden tegen de veelgebruikte anti-kankermiddelen doxorubicine en etoposide. Alleen al in ons land worden duizenden patiënten per jaar met deze middelen behandeld. Maar deze chemotherapie werkt niet altijd bij iedereen even goed. Dankzij deze nieuwe vondst kan mogelijk in de toekomst vooraf worden gekeken of een patiënt wel of geen baat zal hebben bij deze middelen.
Doxorubicine en etoposide zijn allebei breed werkende chemotherapeutische middelen die de celdeling verstoren. Ze worden al decennia lang toegepast bij allerlei soorten kanker, waaronder borstkanker, leukemie en longkanker. Wereldwijd hebben al honderdduizenden mensen baat gehad bij deze medicijnen. Maar bij een deel van de patiënten werken ze niet of onvoldoende. Daarom proberen kankeronderzoekers te ontrafelen wat tumorcellen ongevoelig maakt voor de middelen. Dit is een belangrijke stap op weg naar ‘personalized medicine’ waarbij een patiënt alleen stoffen krijgt die iets tegen de kanker doen en niet stoffen die niet werken maar wel de (vaak zware) bijwerkingen hebben.
Eén zo’n resistentiemechanisme was al bekend (de ‘drugpomp’ MDR1), maar is meestal niet de verklaring voor ongevoeligheid bij deze stoffen. Dankzij prof. dr. Sjaak Neefjes van het Antoni van Leeuwenhoek komen daar nu nog drie nieuw ontdekte resistentiemechanismen bij. Neefjes was de hoofdonderzoeker van het project; het meeste praktische werk is uitgevoerd door de onderzoekers Ruud Wijdeven en Baoxu Pang van het in kanker gespecialiseerde instituut. Hun ontdekking is half augustus vervroegd online gepubliceerd bij het wetenschappelijke tijdschrift Cancer Research.
Breuken in DNA
Doxorubicine en etoposide verstoren de celdeling doordat ze zorgen voor breuken in het DNA van delende cellen. Dankzij die breuken functioneren de cellen niet goed meer en sterven ze. Omdat kankercellen sneller delen dan gewone cellen, zijn die gevoeliger voor dit soort stoffen. De drie nieuw ontdekte resistentiemechanismen draaien om eiwitten of eiwitcomplexen die een rol spelen bij de breuken in het DNA. Als in tumorcellen het eiwit Keap1 of het eiwitcomplex SWI/SNF niet meer functioneert, ontstaan er minder DNA breuken, waardoor de cellen toch kunnen overleven. En als het eiwit C9orf82 niet meer functioneert, zijn de tumorcellen beter in staat de DNA breuken te repareren. Op deze manieren weten de tumoren het effect van doxorubicine en etoposide dus te omzeilen.
Lees hier het volledige artikel.